จ้างตัวแทนขาย จ่ายค่าจ้างด้วย “ค่าคอมมิชชั่น” ไม่มีเงินเดือนหรือสวัสดิการให้ แบบนี้ถือว่าเป็นลูกจ้างตามกฎหมายหรือไม่?

📌 ตัวแทนขาย = ลูกจ้างตามกฎหมายหรือไม่?

หนึ่งในประเด็นที่ HR ระดับผู้บริหารและผู้จัดการมักจะสอบถามแองจี้บ่อยๆ คือ “ตัวแทนขายที่รับค่าคอมมิชชั่นเพียงอย่างเดียว โดยไม่มีเงินเดือนหรือสวัสดิการ ถือว่าเป็นลูกจ้างตามกฎหมายแรงงานหรือไม่?” คำถามนี้สะท้อนให้เห็นถึงความซับซ้อนในกฎหมายแรงงานที่หลายคนอาจยังไม่เข้าใจอย่างชัดเจน แองจี้ขอตอบว่า “ไม่เสมอไป” ค่ะ

ความสัมพันธ์ในการว่าจ้างในลักษณะนี้ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายประการ ไม่ว่าจะเป็น ลักษณะการทำงาน หรือ รูปแบบความสัมพันธ์ ระหว่างนายจ้างและลูกจ้าง ซึ่งต้องพิจารณาตามกฎหมายแรงงานอย่างละเอียดถี่ถ้วน

ปัจจัยในการพิจารณาว่าเป็นลูกจ้างหรือไม่

สิ่งที่ต้องคำนึงถึงเป็นหลักคือ “ความสัมพันธ์ในการบังคับบัญชา” ระหว่างนายจ้างและผู้ว่าจ้าง เช่น การควบคุมเวลาทำงาน ความจำเป็นในการปฏิบัติตามระเบียบข้อบังคับของนายจ้าง และสิทธิ์ในสวัสดิการต่างๆ หากตัวแทนขายไม่มีองค์ประกอบเหล่านี้ หรือการทำงานมีลักษณะที่ยืดหยุ่น เช่น ทำงานตามเวลาที่ตนเองกำหนด ไม่มีการควบคุมจากนายจ้าง ก็อาจไม่ถือว่าเป็นลูกจ้างภายใต้กฎหมายแรงงาน

กรณีตัวแทนขายที่รับค่าคอมมิชชั่นเพียงอย่างเดียว โดยไม่มีเงินเดือนหรือสวัสดิการเพิ่มเติม มักจะไม่เข้าข่ายลูกจ้าง เนื่องจากขาดลักษณะการควบคุมหรือการปฏิบัติตามระเบียบข้อบังคับของนายจ้าง

ตัวอย่างคดี

แองจี้ขอยกตัวอย่างจากคดีจริงที่น่าสนใจให้ผู้อ่านได้พิจารณาค่ะ:

นาย A เคยเป็นตัวแทนขายรถยนต์ให้กับบริษัท B และได้ฟ้องร้องบริษัทเนื่องจากยังไม่ได้รับค่าคอมมิชชั่นส่วนที่เหลือ หลังจากเขาได้ลาออกจากบริษัท โดยนาย A อ้างว่าเขาเป็นลูกจ้างตามกฎหมาย เนื่องจากบริษัทออกบัตรพนักงานให้เขา และมีการอบรมคล้ายกับพนักงานทั่วไป รวมถึงการต้องปฏิบัติตามระเบียบข้อบังคับของบริษัท

ในขณะที่บริษัท B โต้แย้งว่า นาย A ไม่ได้เป็นลูกจ้าง แต่เป็นตัวแทนขายตามสัญญา ไม่มีการควบคุมจากนายจ้างในลักษณะเดียวกับพนักงานอื่น และไม่มีสิทธิ์ในสวัสดิการต่างๆ ที่พนักงานได้รับ

ท่านคิดว่าผลคดีนี้เป็นอย่างไรคะ?

เฉลยนะคะ… ศาลตัดสินว่า นาย A เป็นเพียงตัวแทนขาย ไม่ได้เป็นลูกจ้างตามกฎหมาย เนื่องจากการทำงานของเขาขาดองค์ประกอบที่บ่งบอกถึงความสัมพันธ์ในการบังคับบัญชา เช่น การควบคุมเวลาทำงานหรือการปฏิบัติตามระเบียบข้อบังคับที่เข้มงวด ดังนั้น นาย A จึงไม่มีสิทธิ์เรียกร้องค่าคอมมิชชั่นในฐานะลูกจ้าง

หากองค์กรต้องการจ้างตัวแทนขายต้องทำอย่างไร?

สำหรับองค์กรที่ต้องการจ้างตัวแทนขายหรือบุคคลภายนอกในลักษณะที่ไม่ต้องถือเป็นลูกจ้างตามกฎหมาย แองจี้ขอแนะนำว่า ควรมีการตรวจสอบและกำหนดลักษณะสัญญาอย่างชัดเจน การระบุว่าไม่มีการควบคุมเวลาทำงานหรือการบังคับปฏิบัติตามระเบียบข้อบังคับอย่างเคร่งครัดจะช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดปัญหากฎหมายแรงงานในอนาคต

หากองค์กรต้องการความยืดหยุ่นในการจ้างงาน ควรระมัดระวังไม่ให้เกิดความเข้าใจผิดในเรื่องของสถานะการจ้างงาน รวมถึงการใช้เอกสารสัญญาที่ชัดเจน เช่น สัญญาตัวแทนขาย สัญญาว่าจ้างงานอิสระ เป็นต้น เพื่อป้องกันข้อโต้แย้งในอนาคตค่ะ

อย่าลืมนะคะ ความรู้ทางกฎหมายแรงงานเป็นสิ่งที่สำคัญในการบริหารงาน HR หากเราเข้าใจหลักการพื้นฐานได้อย่างดี #กฎหมายแรงงานไม่ใช่เรื่องยาก อย่างที่คิดค่ะ

สุดท้ายนี้ แองจี้ขอให้ทุกท่านโชคดีในการบริหารจัดการทรัพยากรบุคคลในองค์กรค่ะ 😊

หลักสูตรกฎหมายแรงงานภาคปฏิบัติสำหรับผู้จัดการและ HR